17 KASIM DÜNYA PREMATÜRE GÜNÜ
HAYATA TUTUNAN MİNİK KAHRAMANLAR
HANGİ BEBEKLER “PREMATÜRE BEBEK” OLARAK ADLANDIRILIR
PREMATÜRE BEBEKLERDE GÖRÜLEBİLEN SIHHAT SORUNLARI
Bir bebeğin uygun büyüme ve gelişimi için ortalama 40 haftalık bir süreyi anne karnında geçirmesi gerekir lakin birtakım bebekler bazen bu kurala uymayarak hayata gelme konusunda telâşlı davranabiliyorlar. Bu da erken doğuma sebebiyet veriyor. 37. gebelik haftasından evvel doğan ve prematüre olarak isimlendirilen, hayata tutunma konusunda hem sabırsız hem de kahraman olan minik kalplerin sırf bir kısmının ağır bakıma gereksinimi olduğunu vurgulayan Liv Hospital Yenidoğan Uzmanı Dr. Ozan Uzunhan; “Prematüre bebeklerin dikkatli bir biçimde kıymetlendirilmesi ve takibi hayli önemlidir” dedi.
37. gebelik haftasından evvel doğan bebekler prematüre olarak adlandırılır
Bir bebeğin uygun büyüme ve gelişimi için ortalama 40 haftalık bir süreyi anne karnında geçirmesi gerekir. Tarif olarak 37 gebelik haftasından evvel doğan bebekler, prematüre bebekler olarak tanımlanır. Prematüre bebekler doğum haftasına nazaran de ileri derece prematüre (28 haftadan erken doğanlar), çok prematüre (28-32 hafta ortasında doğanlar), orta derece prematüre (32-34 hafta ortasında doğanlar) ve geç prematüre (34-37 hafta ortasında doğanlar) olarak sınıflandırılırlar.
Yalnızca bir kısmında ağır bakım muhtaçlığı gerekir
Günümüzde her 10 bebekten biri prematüre doğmaktadır. Prematüre bir bebek olağandan ne kadar fazla erken doğmuş ise erken doğum ile bağlantılı sıkıntılar da tıpkı oranda artmaktadır. Bu bakımdan bebeğin doğum haftası hayli değerlidir. Bilhassa 34 gebelik haftasından evvel doğan bebeklerin neredeyse tamamının yenidoğan ağır bakım ünitesinde izlenmesi gerekirken daha büyük prematüre bebeklerin sırf bir kısmında ağır bakım muhtaçlığı gerekir. Geç preterm olarak isimlendirilen ve 34 haftadan büyük doğan prematüre bebeklerde bir sıhhat sorunu yaşama riski daha azdır.
Yenidoğan uzmanı tabipler tarafından değerlendirilmeleri önemlidir
Prematüre bebeklerin doğum anından itibaren yenidoğan uzmanı doktorlar tarafından kıymetlendirilmesi ve takip edilmesi çok kıymetlidir. Prematüre bebeklerin özel tasarlanmış yenidoğan ünitelerinde de tekrar bu hususta özel eğitim almış hemşireler tarafından ihtimamlı ve profesyonel bir bakım alarak tıbbi ihtiyaçlarının karşılanması gerekmektedir.
Prematüre bebeklerde görülebilen sıhhat sorunları
Prematüre bebeklerin organ sistemleri tam olarak gelişmediğinden bu bebekler doğum sonrası teneffüs, dolanım ve beslenme dayanağı üzere birtakım dayanak tedavilerine gereksinim duyarlar. Bu bebekler beden ısılarını koruyamadıkları için kuvöz olarak isimlendirilen, ortam ısısının ve nemin ayarlandığı özel ömür ünitelerinde izlenirler ve yaşamsal bulguları devamlı olarak monitörler ile yakın takip edilir. Prematüre bebeklerde gözlenen esas problemler aşağıdaki başlıklar altında sıralanabilir.
- Enfeksiyonlar: Prematüre bebekler, bağışıklık sistemleri şimdi gelişmediğinden enfeksiyonlara karşı hayli hassastırlar. Bu bakımdan ağır bakım ünitelerinde sıklıkla antibiyotik tedavisine gereksinim duyarlar.
- Solunum sıkıntıları: Prematüre bebekler, akciğerleri tam gelişmediği için sıklıkla teneffüs zahmeti yaşarlar. Prematüre bebeklerin akciğerlerde sürfaktan ismi verilen bir protein kâfi yapılamadığı için respiratuvar distres sendromu (RDS) olarak isimlendirilen klinik tablo meydana gelir ve önemli teneffüs zahmeti ile kendini gösterir. Bebeğin doğum haftası ne kadar erken ise RSD riski de o kadar fazladır. Bunun dışında apne ismi verilen teneffüs duraklamaları, uzamış oksijen ve teneffüs dayanağı ihtiyacı üzere öteki klinik durumlar da görülebilir.
- Kalp meseleleri: Prematüre bebeklerde en sık görülen kardiyak sorun Patent Duktus Arteriyozus’tur (PDA). Doğumdan evvel ana atar damar (aort) ile akciğere giden atar damar ortasında temas sağlayan ve duktus arterozus ismi verilen damarın doğumdan sonra kapanmayarak açık kalmaya devam etmesine PDA denilir. PDA’ya bağlı bebekte kalp yetersizliği, akciğer ödemi, organlara yetersiz kan pompalanması ve kan basıncı düşüklüğü üzere sıkıntılar görülebilir.
- Beyin kanamaları: Prematüre bebeklerde beyin içindeki damarlar çarçabuk hasar görebilir ve kanayabilirler. Buna bağlı beyin hasarı, nöbetler ve hidrosefali olarak isimlendirilen beyin içindeki boşluklarda sıvı birikimi görebilir.
- Göz sıkıntıları: Prematüre bebeklerde gözün retina katmanının damar gelişim süreci bozulabilir ve buna bağlı olarak ROP olarak isimlendirilen prematüre retinopatisi gelişebilir. Bu durumuma bağlı olarak uzun devirde tam körlüğe kadar gidebilen önemli sonuçlar ortaya çıkabilir. Özellikle 32 haftanın altında doğan yahut berbat klinik seyir gösteren prematüre bebekler ROP açısından risklidir.
- Sindirim sistemi meseleleri: Prematüre bebeklerde mide ve bağırsakların olgunlaşması gecikebilir. Buna bağlı beslenme zahmeti, kusma, karında gerginlik üzere sıkıntılar sık görülür. Bilhassa küçük preterm bebeklerde bağırsakların kan deveranının bozulmasına bağlı nekrotizan enterokolit olarak isimlendirilen ciddi bir sıhhat sorunu gelişebilir.
Bunların dışında kan şekeri düşüklüğü, beden ısısını koruyamama (hipotermi), kansızlık, sarılık üzere problemler da doğum haftasıyla aykırı orantılı olarak prematüre bebeklerde görülebilen öbür problemlerdir.
34-35 haftalık olduklarında taburcu edilmeye hazır olurlar
Genel olarak, prematüre bebekler 34-35 haftalık olduklarında taburcu edilmeye hazır olurlar. Lakin kimi prematüre bebekler, teneffüs, beslenme, ısı denetimi üzere problemler yaşayabilirler. Prematüre bir bebeğin meskene gitmeden evvel kimi kriterleri sağlaması beklenir. Bebeğin en az son 24 saattir teneffüs, dolanım ve beden ısısı üzere yaşamsal bulgularının stabil olması ve kâfi kilo alımının gözlenmiş olması gerekir. Bunun dışında bebeğin oda ısısında ve kuvöz dışında iken beden ısısını olağan aralıkta koruyabiliyor olması, emerek yahut kaşık biberon üzere ağız yoluyla beslenebiliyor olması ve tedavi gerektirecek seviyede sarılık yahut kritik seviyede kansızlığının olmaması gerekir.
Prematüre bebeklerin konut bakımı
Prematüre bebekler taburcu olduktan sonra da enfeksiyonlara olan eğilim devam ettiğinden meskene gelen ziyaretçiler sonlandırılmalı, enfeksiyon kuşkusu olan bireylerle yakın temastan korunmalı, bebekle temas edecek herkesin ellerini yıkaması sağlanmalı, konutun makul aralıklarla havalandırılması sağlanmalıdır. Prematüre bebeğin taburculuk sonrası oda sıcaklığı 24-26 derece ortasında olacak şekilde ayarlanabilir. Prematüre bebekler için en ülkü besin anne sütüdür lakin anne sütünün kâfi olmadığı durumlarda özel formül mamalar kullanılabilir. Bebekler yastıksız ve sırt üstü konumda uyutulmalıdır, yatağın içinde peluş oyuncak, yorgan, ipli-zincirli emzik yahut oyuncak bulunmamalıdır.
Prematüre bebeklerin taburculuk sonrası izlemi
Prematüre bebeklerin birinci müdahalesi ve ağır bakım süreci kadar taburculuk sonrası bakım ve takibi de çok değerlidir. Bebeğin taburculuk sonrası fizikî büyüme, nöromotor ve psikososyal gelişim, göz muayenesi, fizik tedavi ve rehabilitasyon dayanağı, bağışıklama ve beslenme üzere pek çok hususta takip edilmesi gerekir. Bilhassa ömrün birinci 3 yılında bu bebeklerin yenidoğan uzmanı tabip uyumunda çocuk nöroloji uzmanı, göz hastalıkları uzmanı, çocuk kardiyoloji uzmanı, fizik tedavi uzmanı ve KBB uzmanından oluşan profesyonel bir grup tarafından aşikâr aralıklarla izlemlerinin aksatılmadan sürdürülmesi gerekmektedir
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
