Korkunun, hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahip olduğunu belirten uzmanlar, kaygı hissinin tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıktığını ve kaç yansısına yol açtığını söylüyor. Kaygı anında kan basıncı artışı, kalp atışı ve teneffüs hızlanması, ağız kuruluğu üzere belirtilerin görüldüğünü tabir eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, dehşetin birçok his durum bozukluğuyla da bağlantılı olduğuna dikkat çekiyor. ‘Korkudan korkmak’ olarak tanımlanan panik bozukla sıkça karşılaşıldığını vurgulayan Yağız, endişeleri yönetebilmek için kesinlikle uzman takviyesi alınmasını öneriyor.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, kaygı duygusu hakkında açıklamalarda bulundu ve endişe duygusu ile bağlı başka duygudurum bozukluklarına değindi.
Hayatta kalmak için kaygı duygusu önemli
Korkunun, hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahip olan epey güçlü bir his olduğunu belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Psikolog Paul Ekman, kozmik olarak insanlığın tüm kültürlerinde tecrübelenen 6 temel his olduğunu belirtiyor. Bu hisleri; memnunluk, hüzün, iğrenme, şaşkınlık, öfke ve dehşet hisleri olarak sınıflandırıyor. İlerleyen devirlerde ise bu sınıflandırmaya heyecan, mahcubiyet, utanç ve gurur üzere hisleri da ekliyor. W.G. Parrot ise toplumsal psikoloji bağlamında hisleri incelediği kitabında birincil his olarak tecrübelenen dehşete gerginlik ve dehşet üzere ikincil hislerin da eşlik ettiğini belirtiyor.” dedi.
Korku, tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıkar
Korkunun, bir tehlike yahut tehdit algısı karşısında ortaya çıktığını söz eden Yağız, “Karşıdan karşıya geçerken size süratle yaklaşan bir otomobil varsa, burada hissedilen endişe fonksiyoneldir ve hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahiptir. Bir öbür deyişle dehşet, işlevsel olarak tehlike karşısında insanı harekete geçiren bir alarm sistemi fonksiyonunu görür. Sempatik sistem devreye girer. İçsel ya da dışsal uyaran amigdala tarafından tehlikeli olarak algılanır ve bu tehlike iletisi hipotalamusa, hipofiz bezine, adrenalin ve öteki iç salgı bezlerine ulaşır. Kan basıncı artar, kalp atışı ve teneffüs hızlanır. Ağız kuruluğu artar, göz bebekleri genişler. Bilişsel olarak algılanan tehdide bağlı olarak kişinin fizyolojisinde; kaslarda gerginlik yahut karın ağrısı üzere somatik (bedensel) birtakım değişimler olur. Davranışsal açıdan bakıldığında endişe duygusu kaç reaksiyonuna yol açar. Bedenimizdeki kan, kol ve bacaklarımızdaki büyük kas kümelerine atak ederek vücudumuzu davranışsal bir reaksiyon olan kaçma davranışını gerçekleştirmeye hazırlar. Yani endişe, kişinin tehdit olarak algıladığı bir durum karşısında ortaya çıkan bir histir ve birtakım kaçınma davranışlarına sebep olabilir.” biçiminde konuştu.
Kaygı, çözümlenmemiş korkudur
Korku ve tasa ortasındaki ayrıma değinen Yağız, “Korku hissinin daha çok şu an ile ilgili olduğunu, telaşın ise gelecekte tehdit oluşturabilecek bir duruma karşı oluştuğunu söyleyebiliriz. Bir diğer kaynağa nazaran ise korku, çözümlenmemiş endişe olarak ele alınır. Kişi geçmiş tecrübesinde algıladığı tehdit ile birlikte yaşadığı endişe sonucunda gelecekte de benzeri durumlar ile müsabaka ihtimaline karşı dert duyabilir. Dehşet, çoklukla gerçeklik ile kontaklı yaşamsal bir tehlike ile bağlantılıdır. Tasa ise somut bir tehlike olmamasına rağmen kişinin yaşadığı huzursuzluk ve tedirginlik ile karakterizedir.” açıklamasını yaptı.
Korku hissinin gelişimi üç ana olguya bağlı
Psikodinamik açıdan kaygı hissini kıymetlendiren Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Freud bilhassa çocukluk çağı üzerinde durmuş ve üç olguyu vurgulamıştır. Birincisi, bebeklik devrinde bakım veren objenin yani kıymetli kişinin yokluğu ve bu kişinin muhtaçlıkları karşılama temelinde eksikliğinin yol açtığı kaygı istikametindedir. Öbür olgu, çocuğun onaylanmaması ya da sevginin kaybı sonucunda karşılaştığı endişe istikametindedir. Son olgu ise, çocuğun yaşadığı kastrasyon anksiyetesi, ağır utanç, suçluluk ve mutsuzluğun endişeye yol açtığı istikametindedir.” dedi.
İleri devir psikodinamik teorilerin ise bilhassa erken devir alakalar sonucu oluşan benlik kavramına odaklandığını kelamlarına ekleyen Yağız, “Yeterince düzgün, sıcak ve ilgili bakım vermenin bilakis, katı ve eleştirel bakım verene sahip çocukların kırılgan bir benlik geliştirdiği söz edilir. Yetişkinlik periyodunda ise kırılgan benliğini adeta saklamaya çalışan şahıslarda gerilim karşısında öfke üzere hisler meydana gelebilir. Bu noktada gerilim ile başa çıkma stratejileri gelişmeyen şahısların yetersiz hissettiği ve hasebiyle korku yaşadığı söylenebilir.” diye konuştu.
Korku şuurlu, telaş bilinçdışı savunmayı harekete geçiriyor
İnsanın en temel gereksinimlerinden birinin güvenlik duygusu olduğunun altını çizen Yağız, “Bu nedenle insan bilinmeyenden, meçhullükten yahut kendisine yabancı gelenden korkar. Kişi dehşet karşısında şuurlu olarak savunma amacıyla kimi tedbirler alırken, telaş hissinde bilinçdışı savunma düzenekleri devreye girer.” dedi.
Yağız, endişenin ne vakit bir rahatsızlık olarak görülmeye başlanacağı ile ilgili olarak şu açıklamayı yaptı: “Eğer artan dehşet ve korku duygusu günlük hayatın fonksiyonelliğini bozuyorsa ve baş etmede zahmetler yaşanıyorsa kesinlikle bir uzman tarafından takviye alınmalı.”
Korkudan korkmak yaygın görülüyor
Klinikte en sık karşılaşılan telaş bozukluklarına bakıldığında panik bozukluğun öne çıktığını vurgulayan Yağız, “Panik bozukluğun semptomlarına baktığımızda ise rastgele bir uyaran olmaksızın apansız ortaya çıktığını görüyoruz. Tehdit algısının oluşumuna sebep olabilecek durumlar dahi tehdit olarak algılanır ve münasebetiyle panik yaşanır. Şahısta çok kaygı uyanır. Bir öbür deyişle panik bozukluk, ‘korkudan korkmak’ olarak tanımlanabilir. Bedensel duyumlara yönelik çok hassaslık ve bu duyumları felaketleştirerek yorumlama ile karakterizedir.” diye konuştu.
Korku hayatınızı yönetmesin, siz kaygıyı yönetin
Travma sonrası gerilim bozukluğunun da kaygı duygusu ile alakalı olduğuna değinen Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Geçmişte tecrübelenmiş travmatik olaya bağlı yaşanılan kaygı ve telaş duygusu travmatik gerilim bozukluğuna sebep olabilir. Fobiler ise fobinin objesi hakkında edinilmiş bilgiler ve davranışsal açıdan çeşitli öğrenmeler aracılığıyla oluşur ve yeniden kaygı duygusu ile bağlıdır.” dedi.
Tüm bunlara ek olarak agorafobi, toplumsal anksiyete, ayrılık anksiyetesi üzere durumların da kaygı ve tasa duygusu ile bağlı olduğunu belirten Yağız, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Kişiye özel tedavi teknikleri ile tasa bozukluğu tedavisi terapi sürecinde ele alınabilir. Endişenin hayatınızı yönetmesine değil endişeyi yönetmeye kararlıysanız, bireye özel tedavi anlayışı ile yürütülen terapi süreçlerinden faydalanabilir ve fonksiyonel başa çıkma kaynaklarınızı keşfedip öğrenebilirsiniz.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
