Türk bilim insanları Mersin’in Anamur ilçesindeki Morca mağarasının derinliklerinde yeni bir tıp olan yangıç (amphıpoda: gammarıdae) tipini keşfetti. Ege Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Su Eserleri Temel Bilimleri Kısmı İç Sular Biyolojisi Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Özbek ve Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gökhan Aydın, çift ayaklılar kümesine ilişkin karideslerin akrabası olan ve halk ortasında “yangıç” ismiyle anılan canlı cinsini bilim dünyası literatürüne kazandırdı.
Morca Mağarası’nın Türkiye’nin 3’üncü en derin mağarası olduğunu belirten Prof. Dr. Özbek, “Ülkemiz mağaralar bakımından epey güçlü bir coğrafyada yer alır ve 200’den fazla mağaraya mesken sahipliği yapıyor. Bu mağaralardan kimileri dikey mağaralar olup, epeyce derin olabilir. Dikey ve yatay olabilen mağaraların bilhassa içinde su bulunanlarında bu ortamlara ahenk sağlamış enteresan sucul canlılar bulunabilir. Bu canlılar ortasında böcek cinsleri olabildiği üzere, yangıçlar, sucul top böcekleri ve hatta balıklar bile olabilir. Derin ve uzun mağaralardaki bu habitatlar çoklukla de bilim topluluğu tarafından şimdi tanımlanmamış canlılara mesken sahipliği yapıyor. Morca Mağarası Anamur sonları içinde 2 bin 100 metre rakımda yer alan bir dikey mağaradır. Son yıllarda yapılan çalışmalarla keşfedilen mağara, kendine özel bir yapıya sahip olup, yaklaşık bin 260 metre derinde küçük gölcükler barındırır. Bu özelliğiyle Morca Mağarası Türkiye’nin 3’üncü en derin mağarası olup, dünyada da sayılı derin mağaralardan biridir” dedi.
“Endemik canlı sayısının artışına katkı”
Keşfin buluş sürecini anlatan Prof. Dr. Özbek, “Yerli ve yabancı profesyonel mağara araştırıcıları tarafından incelenen mağaranın en derin yerinde yer alan gölcüklerde yaşayan yangıç bireyleri olduğu görülmüştür. Bireylerden alınan örnekler, kendisi de profesyonel bir mağaracı olan Prof. Dr. Gökhan Aydın tarafından, bana iletildi. Yaptığımız mikroskobik ve taksonomik incelemeler sonucunda, bu örneklerin yeni bir yangıç tipine ilişkin olduğunu tespit ettik ve bu yeni canlıya yaşadığı mağaraya ithafen ‘Gammarus morcae’ ismi verdik. Dünyada yalnızca Morca Mağarası’nda yaşayan bu canlı çeşidinin tespit edilmesiyle birlikte ülkemize has endemik canlıların sayısı bir tane daha artırılmış oldu. İki araştırıcının ortak çalışması biçimindeki makale ülkemizin saygın bilimsel mecmualarından biri olan Turkish Journal of Zoology mecmuasında yayınlandı” dedi.
Tespit edilen canlının göl ve akarsularda yaşayan akrabalarında gelişmiş gözleri bulunduğu halde, yeni keşfedilen çeşitte gözler bulunmadığını belirten Prof. Dr. M. Özbek, “Bu durum derin yeraltı sularında yaşamaya ahenk sağlamış canlılarda sıklıkla görülen bir özellik. Bir canlının gözlerinin adaptasyon sonucu kaybolması için ortalama yüz bin yıl geçmesi gerekiyor. Işık olmayan bir ortamda yaşayan canlılar gözlerinin yerine kimyasal reseptörler ve uzamış ekstremiteler geliştiriyor. Bu yaptığımız keşif yeni bir cins tanımlamanın yanında, yeraltı sularında yaşayan canlılar ortasında en derinden raporlanmış çalışmalardan biri olması bakımından da önemlidir” dedi.
“Mağara aydınlatmaları canlı tipine ziyan verebilir”
Prof. Dr. Özbek, “Dünyada biyolojik çeşitlilik açısından kimi kıymetli alanlar vardır. Bunlar sıcak noktalar olarak tanımlanmışlardır. Ülkemiz biyolojik çeşitlilik açısından bu değerli alanlardan üç adedinin ortasında yer alır ve bu yüzden de biyolojik çeşitlilik açısından çok kıymetlidir. Son yıllarda bilhassa akarsu ve göllerimizde çok büyük kirlilik sıkıntıları var. Canlıların hayatı için etraf şuurunun değerine dikkat etmeliyiz” dedi.
Bazı mağaraların turizme açılması nedeniyle, içeride aydınlatma yapılmasının orada yaşayan canlıların ömür ortamlarında yapay bir değişim yarattığını, bu nedenle de orada yaşayan ve karanlıkta yaşamaya ahenk sağlamış canlıların oradan kaçtığını yahut büsbütün ortamdan yok olduğunu belirten Prof. Dr. M. Özbek, “Bu durum ülkemiz biyoçeşitliliği açısından aksilikler yaratmaktadır, zira bir mağaraya endemik olan bir canlı tipi diğer bir mağarada çoklukla bulunmaz. Mağara ekosisteminde meydana gelen bu değişimler çoklukla çeşidin büsbütün yok olmasıyla sonuçlanabilir ki bu hiç istemediğimiz bir durumdur” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
