İLBER ORTAYLI: ATATÜRK ÖNGÖRÜLÜ BİR DEHAYDI
Tarihçi-Yazar ve Akademisyen Prof. Dr. İlber Ortaylı, Keçiören Belediyesinin düzenlediği “Atatürk ve
100 Yılında Cumhuriyet” bahisli söyleşide Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün dâhiliğe varan
öngörülerine ve uyguladığı savaş tekniklerine yönelik değerli anekdotlar aktardı.
Atatürk’ün dünyaya geldiği Selanik’in, Osmanlı Devleti Periyodunda entelektüel birikim bakımından
önemli bir merkez olduğunu lisana getiren Ortaylı, “Selanik çok enteresan bir yer. İmparatorluğun en
işlek, en akıllı merkezi. Her şeyin okunduğu yer. Ve Atatürk bir subay. Subay demek, kurmay subay
demek Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘lisanlar bilir, yemeği içmeyi bilir, dans etmeyi bilir’ demektir. Sırf
Atatürk değil, Enver Paşa dört tane lisan biliyordu. Kazım Karabekir Paşa birkaç tane lisan biliyordu.
Sakallı Nurettin Paşa yeniden o denli, kabiliyetli insanlardı. Enver Beyefendi mesela birinci sınıf bir ressamdı. Portre
çizerdi. Atatürk’ün matematiği çok güzel, coğrafya ve jeoloji bilgisi ezber yapacak kadar çok harika,
az bulunur o denli. Ve bu adamların harp deneyimleri de var. Harbin içine niyet ne olduğunu
öğrenmişlerdir genç yaşlarda.” diye konuştu.
“NEYİN NEREDE BİTMESİ GEREKTİĞİNİ BİLİYORDU”
Atatürk’ün öngörülü oluşu ve dehasını ölçülü kullanışıyla ilgili somut örnekler veren Ortaylı,
konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Mesela Atatürk, ‘Falan kişi uygun bir adam olsa harp istemezdi’ diyor. Bunu söylemiş. Amerika’nın galip
komutanı Douglas MacArthur geliyor Türkiye’ye, Atatürk’le görüşüyor. Atatürk, kendisine 1932 yılında
bir kehanette bulunuyor. Atatürk, ‘Avrupa 10 sene içinde Almanya tarafından işgal edilecek. Müthiş
bir hırs var, dayanılmaz bir sanayi var… Fransa ve İngiltere’nin baş edemeyeceği bir kuvvet… Bunlar
yayılacak, Mussolini de onların yanında olacak tabii… Ve bunlar harpten hiçbir biçimde çekinmez
çünkü bunlar asker değiller. Şayet senin ve benim üzere asker olsalardı harbin ne kadar dehşet ve ne
kadar beyhude bir olay olduğunu anlarlardı’ dedi. Bunlar manyak demeye getirdi. Çok açık bu kehaneti
tuttu. Ve 1939’un sonunda harp başladı. Burada natürel büyük bir birikim, büyük bir deha, bir tecrübe
var. Ancak altını çiziyorum, ‘deha’… Zira size saydığım çok eksiksiz insanların ortasında bilgi
bakımından, deneyim bakımından Atatürk’ün dehaya varan öngörüleri var. Bunlardan bir tanesi şu…
Herkes diyor ki, ‘vatanı kurtarıyoruz, kurtardık sayılır. Doğu Anadolu bizde, Karadeniz’in batısı bizde,
Çukurova ve Güneydoğu kurtuldu. Antep falan Ankara elimizde, Eskişehir elimizde. Dur, yürüme…
Yürüme zira İstanbul, Bursa, İzmir falan hepsini kaybederiz’ diyorlar, kurmay aklı bu, doğrudur.
Atatürk hiç oralı değil. ‘İlk maksat Akdeniz’dir ileri’ dedi. Bu bir dehadır. İşte neyin nerede bitmesi
gerektiğini biliyorsun ve ısrar ediyorsun üstünde. Ancak Trakya hudutlarına dayandığımız an, ‘Karşıda da
evceğizim var şu Selanik’e de gideyim’ demedi. Zira oradan ötesi maceradır. Onun ne olacağını
biliyor. Alışılmış bu dehanın ölçülü olanı çok büyük bir talihtir. Bu tip beşerler kolay bulunmazlar çok
enteresandır.”
“HARP TEKNİĞİMİZDE RİCATI ATATÜRK BAŞARMIŞTIR”
Atatürk’ün, yaşadığı devirde siyaseten ve askeri bakımdan öteki ülkelerin yöneticilerinden çok
üstün olduğunu ve yeniliklere imza attığını kaydeden Ortaylı, “20. yüzyılda çok diktatör vardı,
memleketleri için umut ışığı olan yahut fiyasko ile neticelenen. Olağan hiçbiri bir Atatürk değil.
İspanya’da General Franco son derece önlemli bir adamdı, Mussolini üzere falan yuvarlanmadı. İşin
başında kaldı ve İspanya’yı değiştirebildi. Ancak dümen neferi olamaz yani Atatürk’ün yanında. Hiçbir
büyük kumandan Atatürk üzere bir deha değildi. Harp tekniklerinde ve stratejisinde değişim
getirememiştir. Türk ordusu ricat bilmezdi. Yani her ordunun bir zayıf tarafı vardır tarih boyunca. Türk
orduları atak yapar, kuşatır, alır ancak ricat bilmezdi. Romalıların resesyon dediği tertipli çekilmeyi
bilmezlerdi. Roma bilir, Osmanlı bilmezdi. Biz bilmeyiz. Bunu değiştirdi, Mustafa Kemal Atatürk. Ricat
diye bir şey çıkardı. Yani ricat bozguna dönmedi. Tam bilakis döndük Sakarya’ya kadar geldik,
mukabil hücuma geçtik, durdurduk düşmanı. Bunu o zamanki tekniklerle ve savaşçı sayısı ile yapıyor.
Çok değerli bir şey bu.” Tabirlerini kullandı.
Söyleşiye, mesken sahibi olan Keçiören Belediye Lideri Turgut Altınok, siyasi parti temsilcileri, bürokratlar
katılırken salonun yüzde 80’ini genç öğrenciler doldurdu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
