2024 yılında donmuş çatışmalar tekrar gündeme gelebilir!
İsveç savunma Bakanı Carl Oskar Bohlin’in ‘Rusya’nın İsveç ile savaş hazırlığında olabileceğine’ dair sözlerini kıymetlendiren Politik Psikoloji Uzmanı Dr. Güler Kalay, Amerika’nın Kuzey Avrupa ülkeleriyle ikili savunma muahedeleri yaparak askeri ve diplomatik varlığını arttırdığını söyledi. 2024 yılı için pek optimist öngörüde bulunamayacağını, bölgesel çatışmaların daha da tırmanacağı, donmuş çatışmaların yine gündeme geleceği, yeni çatışma ve tehdit alanlarının ortaya çıkacağını tabir eden Dr. Güler Kalay, “Gelinen konjonktürde jeopolitik rekabet alanı olarak Arktik kıymetli ve dış siyasette olduğu kadar akademide ilgiyi hak ediyor.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Politik Psikoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi/Politik Psikoloji Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Güler Kalay, İsveç – Rusya gerginliği konusunu kıymetlendirdi.
İsveç’in NATO’ya üyelik mevzusuyla direkt bağlantılı
İsveç savunma Bakanı Carl Oskar Bohlin’in ‘Rusya’nın İsveç ile savaş hazırlığında olabileceğine’ dair tabirlerinin dünya siyasi gündemini yine Rusya’ya taşıdığını kaydeden Dr. Güler Kalay, “İsveç’in bu söylemi aslında yeni değil; 2023’ün Nisanı’nda da benzeri tabirler sarf edilmişti. Aslında bu telaffuzların tahlilinde İsveç’in NATO’ya üyelik mevzusuyla direkt ilişkili olduğunu göz gerisi etmemek gerekir.” dedi.
ABD’nin Danimarka, Finlandiya ve İsveç ile savunma muahedeleri ne getiriyor?
Diğer yandan 2023’ün son günlerinde Amerika’nın Kuzey Avrupa ülkeleriyle ikili savunma mutabakatları yaparak askeri ve diplomatik teşebbüslerini arttırdığını lisana getiren Dr. Güler Kalay, şöyle devam etti:
“ABD’ye Danimarka, Finlandiya ve İsveç’in askeri tesisler, hava savunma üsleri ve limanlara erişimini sağlayacak olan bir dizi muahedenin münasebetini Blinken ve Rasmussen ‘Avrupa – Transatlantik güvenliğini güçlendirmek’ olarak bildirmişler ve bunun milletlerarası münasebetlerin gündemdeki problemleriyle ilişkilendirmişlerdir.
Geçtiğimiz Aralık ayında ABD, Kuzey Avrupa’daki askeri ve diplomatik faaliyetlerini hızlandırdı ve dönüşümlü olarak Danimarka, Finlandiya ve İsveç ile savunma mutabakatları imzaladı. Bu, Washington’un üç ülkenin topraklarındaki yaklaşık 35 askeri tesislerine, hava üslerine ve limanlarına erişmesine müsaade verecek.”
ABD neden NATO’yu atlayarak ikili mutabakatlar imzalamaya karar verdi?
“Bu mutabakatların özellikleri nelerdir, ABD neden NATO’yu atlayarak imzalamaya karar verdi ve bu muahedeler Rusya için ne üzere riskler taşıyor?” sorularına işaret eden Dr. Güler Kalay, “ABD-İsveç Savunma ve İş birliği Mutabakatı imzalanırken İsveç Savunma Bakanı Pal Jonson, Ukrayna’ya takviyenin sürmesi gerektiğine işaret etmiş, ABD’li Bakan Austin ise İsveç’in NATO üyelik sürecinin hızlandırılması kelamını vermişti. Benzeri muahede 2021 yılında ABD-Norveç ortasında yapıldığını hatırlatmakta yarar var; zira Karadeniz’deki senaryonun Baltık’ta tekrarlandığını söyleyebiliriz. Kuzey Avrupa’da artan Washington denetimi karşısında Moskova’nın Leningrad Askeri Bölgesinde askeri birliklerini arttırdığını görmekteyiz. Geçtiğimiz günlerde Putin’in bu sürecin Mart 2024’e kadar süreceğine dair tabiri basında yer almıştı.” dedi.
Bu mutabakatların ekonomik boyutu da dikkate alınmalı
Anlaşmalar ve müzakerelerde tıpkı vakitte Amerikan iktisat siyasetlerini da görmek mümkün olduğunu kaydeden Dr. Güler Kalay, “Washington’un Kuzey Avrupa’da NATO ittifakı kapsamında askeri modernizasyonu sayesinde Amerikan askeri-sanayinin dış ticaret hissesinin genişletilmesi de kelam konusu. Askeri mühimmatların satışı, fiyat belirlenmesi de bu görüşmelerde ele alınmaktadır. Silah alım bedellerine karşılık olarak çoklukla ABD menkul değerleri ödeme aracı olarak kullanılmaktadır. Aslında bu da bize şunu göstermektedir; Kuzey Avrupa ülkelerinin -İsveç’in de yakın gelecekte üye olması kelam konusuysa- NATO müttefiki olmalarına karşın Washington’u ikili mutabakatlara iten farklı telaşlar yahut beklentiler vardır.” diye konuştu.
Bu durumun altında yatan sebepler…
Politik Psikoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi/Politik Psikoloji Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Güler Kalay, bu durumun altında yatan sebepleri şöyle sıraladı:
“Birincisi; Washington’un ortak öge olan NATO’nun kurumsal etkisindense NATO ülkelerinde Amerikan tesirinin baskın hale gelmesini hedefliyor olabilir. Bu sayede İskandinav NATO ülkeleri karşısında garanti altına alacağı görece askeri üstünlük, muhtemel Pan-Avrupa ortak savunma bloğunun önünü kesilecektir. Ayrıyeten Kuzey ülkelerinin Rusya ile mümkün askeri gerginliğinde NATO’yu tümüyle çatışmanın içine çekmekten kaçınılmış olacaktır.
Jeopolitik rekabet Kaliningrad ve Kuzey Kutbu Rus kıyıları üzerine taşındı
İkincisi; ABD, ikili mutabakatlar yoluyla hareket esnekliği kazanırken tıpkı vakitte NATO’nun kurumsal işleyişinin bürokratik tartısının ve muhtemel zıt görüşlerin önüne de geçmiş oluyor. Bu hareket esnekliği Rusya karşısında Amerikan askeri gücüne hem Baltık Denizi’nde hem de Arktik Bölgesinde avantaj sağlayacaktır. ABD-İsveç ortasında imzalanan savunma ve askeri iş birliği mutabakatı Baltık Denizi’ndeki İsveç’e ilişkin Gotland Adası’nın stratejik ehemmiyet kazanmasını sağladı. Gotland Adası’nın Rusya’nın Baltık kıyısındaki bölgesi Kaliningrad’a olan kısa arası – yaklaşık 300 km- dikkate alındığında jeopolitik rekabetin Baltık Denizi’ndeki Kaliningrad ve Kuzey Kutbu Rus kıyıları üzerine taşındığını görmekteyiz.
Jeopolitik rekabet, Arktik’te Rusya’nın elini zayıflatma beklentisi…
Üçüncüsü; milletlerarası deniz ticaretinde Asya-Pasifik’de Makoko Boğazı ve Kuzeyde Arktik güzergâhı karşısında Süveyş Kanalı’nın bilinen stratejik kıymeti giderek azalmakta. Bu nedenlerle de son periyotlarda Washington’un İskandinav ülkelerine olan artan ilgisi ve ikili tabanda yapılan mutabakatların askeri tarafı Moskova’nın dikkatini çekmektedir. Rekabetin İskandinav bölgesine taşınmasında Rusya’nın Arktik’te askeri üslerin yanı sıra buz kıran sayısı olarak üstünlüğünü zayıflatma beklentisi de kıymetli bir etken olabilir. Birebir vakitte tüm bunlara bağlı olarak Moskova’nın, Ukrayna özelinde Doğu Avrupa’da askeri gücünü ve motivasyonunu düşürmesi beklenebilir. İsveç makamları tarafından tabir edilen muhtemel Avrupa-Rusya çatışması senaryolarını bu çerçevede okumak gerektiğini düşünüyorum.”
2024 yılında donmuş çatışmalar tekrar gündeme gelecek…
Dr. Güler Kalay, 2024 yılı için öngörülerinin pek optimist olmadığını lisana getirerek, “Öngörülerim; bölgesel çatışmaların daha da tırmanacağı, donmuş çatışmaların tekrar gündeme gelmesi, yeni çatışma ve tehdit alanlarının ortaya çıkacağı istikametinde. Gelinen konjonktürde jeopolitik rekabet alanı olarak Arktik kıymetli ve dış siyasette olduğu kadar akademide ilgiyi hak ediyor.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
