Bedende sindirim enzimleri ve insülin üzere hayati ehemmiyet taşıyan hormonların salgılanmasını sağlayan pankreasta görülen hastalıklar ömrü tehdit edebiliyor. Pankreas hastalıkları sonrası gelişen komplikasyona bağlı olarak yahut kalıcı hasar sonrası işlev bozuklukları ile bağlantılı ölümcül sıkıntılar gelişebiliyor. Pankreatit, pankreas kanseri, pankreas kistleri bu hastalıklar ortasında yer alıyor. Pankreas hastalıklarının görüntülenmesi ve biyopsi alınmasında kullanılan Endoskopik Ultrasonografi (EUS) usulü ile karın içi organlar daha net değerlendirilebilirken, tespit edilen lezyonlardan örnek alınması da sağlanabiliyor. Memorial Ankara Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Kadir Öztürk, pankreas hastalıkları ve EUS prosedürü ile ilgili bilgi verdi.
Pankreas beden için gerekli enzimleri salgılar
Gıdaların emilimi için sindirim enzimi salınımı sağlayan ve endokrin işleve sahip bir salgı organı olan pankreasta, vakit zaman birtakım hastalıklar ortaya çıkabilmektedir. Bu hastalıklar ortasında akut ve kronik panktreatit olarak bilinen pankreas iltihabı, pankreas kistleri ve pankreas kanseri bulunmaktadır.
Akut pankreatit: Pankreas enzimlerinin aktifleşmesi sonrasında kendini sindirmesi sonucu, ani başlayan şiddetli karın ağrısı ve amilaz ile lipaz üzere pankreas enzimlerinin en az iki kat artmasıyla tanımlanmaktadır. Ömür kaybı riski yaratan bu hastalığın hastalarda vefat oranı yüzde 5 olmaktadır.
Kronik pankreatit: Kronik pankreatit ilerleyici bir hastalık olurken, pankreasta yapısal ve işlevsel olarak kalıcı hasar yaratır ve ileri kronik hadiselerde pankreas dokusundaki hasara bağlı olarak diyabete neden olabilir. Ayrıyeten pankreas kanseri için de kıymetli bir risk faktörüdür.
Pankreas kistleri: Herhangi bir şikayete neden olmayan ve güzel huylu lezyonlar olan pankreas kistleri ise panktreatit sonrası oluşabilmektedir. Lakin bu kistlerin büyümesi ve içerisinde müsin bulunması kanser gelişimi açısından risk oluşturup, kesinlikle inceleme ve tedavi gerektirmektedir.
Pankreas kanseri: Genellikle pankreasın kanalından kaynaklanmakta olup ileri yaşta sık görülen kanserler ortasında yer alır. Kanserin erken periyotta tespit edilmemesi hayati tehlike oluşturmaktadır.
Safra taşları ve alkol en kıymetli iki neden
Pankreasta görülen hastalıkların nedenleri farklılık göstermektedir. Akut pankreas iltihabının en değerli nedeni safra kesesi taşları olurken, alkol kullanımı da ikinci nedeni tıpkı vakitte kronik panktreatitin de birinci sebebini oluşturur. İlaçlar, travma, ERCP sonrası, enfeksiyonlar ve otoimmün nedenler öteki sebepler ortasında yer alır. Pankreas kanseri için en kıymetli risk faktörleri ise; sigara, obezite, diyabet, kronik pankreatit ve net olmasa da genetik geçiştir.
Belirtiler hastalığa nazaran değişiklik gösteriyor
Akut pankreatit de en değerli bulgu ani başlayan şiddetli sırta vuran, karnı jenerasyon usulünde saran ve yemekle artış gösteren karın ağrısıdır. Amilaz ve lipaz bedellerinde en az 2 kat artış görülür. Kronik pankreatitin başlangıç devrinde en değerli bulgu yağlı, makus kokulu ve yumuşak dışkılamadır. İleri hadiselerde şiddetli karın ağrıları görülür. Bu hastalarda ayrıyeten safra yolunda daralmaya bağlı olarak sarılık görülebilmektedir. Pankreas kanseri çoğunlukla pankreasın baş bölgesinde yani safra kanalına yakın bölgelerde görüldüğü için, en sık bulgusu ağrısız sarılık ve sırta vuran karın ağrısı olmaktadır.
Endoskopi ve ultrasonografi EUS ile tek aygıtta birleşiyor
Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte pankreas hastalıklarının görüntülenmesi ve örnek alınmasında Endoskopik Ultrasonografi (EUS) metodu kullanılabilmektedir. Endoskopinin ucuna takılan kamera ve ultrasound aygıtı ile sindirim sistemi ve etrafının incelenmesini sağlayan bir görüntüleme yolu olan EUS, karın içi organların daha net değerlendirilmesini sağlar. Bu yol kas dokusu, yağ dokusu ve derinin neden olduğu ses dalgalarındaki geçiş zorluğunu engelleyerek imaj kalitesini arttırıp, tespit edilen lezyonlardan örnek alınmasına da müsaade vermektedir.
EUS ile lezyonlardan biyopsi alınabilir
EUS pankreasta en sık yer kaplayan lezyonların ayrımında kullanılmaktadır. Bilhassa ultrason, tomografi ve MR üzere görüntüleme usulleri ile tespit edilemeyen küçük yahut net ayırımı yapılamayan lezyonlar için uygulanır. EUS, pankreasta tespit edilen lezyondan süreç esnasında doku örneği alınmasına da imkan sağlamaktadır. BT yahut MR ile saptanamayan nöroendokrin tümörlerin görüntülenmesinde de altın standart olarak kullanılan bir yoldur. Ayrıyeten kronik pankraitit kuşkusu olan hastalarda pankreas dokusundaki değişikliklerin ve pankreas kanalında oluşabilecek taş ve genişleme üzere bozuklukların değerlendirilmesini de sağlar.
EUS tekniğinin sağladığı avantajlar
Genel anestezi altında ağız ya da anal yoldan yapılabilen EUS sürecinin öbür görüntüleme prosedürlerine nazaran sağladığı avantajlar şu formda sıralanabilir:
-EUS standart karın ultrasonogrofisine nazaran lezyonlar ile ilgili daha net ve kesin bilgi verir ve lezyonların daha yakından değerlendirilmesini sağlar.
-Karın ultrasonografisinde görülen bağırsak içerisindeki gaza bağlı hudutlu kıymetlendirme ve karın duvarındaki kas ve yağ katmanının neden olduğu manzara kalitesindeki azalma EUS metodunda görülmez.
– Süreç esnasında kuşkulu lezyonlardan biyopsi alınmasını sağlar.
– EUS süreci ile yapılan biyopsiler kanama üzere komplikasyonların gelişimi açısından daha güvenlidir
– Tomografi ve MR üzere radyolojik süreçlerin neden olabileceği radyasyon riskinden ve kontrast unsura bağlı oluşabilecek böbrek hasarından korunmayı sağlar.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
