Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi (AYM) kararına göre, Cumhurbaşkanına döviz, banknot, hisse senetleri ve tahvillerin alım ve satımı, Türk parasının değerinin korunmasıyla ilgili karar alma yetkisi veren kanun hükmünü iptal etti.
Kuralın, “yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesiyle bağdaşmadığı” sonucuna varan Yüksek Mahkeme, düzenlemeyi Anayasa’nın 7. maddesine aykırı buldu. İptal hükmü, 9 ay sonra yürürlüğe girecek.
İlgili düzenlemenin iptali talebiyle açılan davaya bakan Danıştay 13. Dairesi, yönetmeliğin dayanağı ilgili kanun maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına vararak, iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.
Daire, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 15 Şubat 1954 tarihli ve 6258 sayılı kanunun 1. maddesiyle değiştirilen 1. maddesinin iptalini istedi.
Anayasa Mahkemesi, “Cumhurbaşkanı’na döviz, banknot, hisse senetleri ve tahvillerin alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan yapılmış ya da bunları içeren her türlü eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle ödeme sağlamak için kullanılan her türlü araç ve belgenin ihracı veya ithalinin düzenlenmesi, sınırlandırılması ve Türk parasının değerinin korunması hususlarıyla ilgili karar alma yetkisi tanıyan” kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna hükmetti.
Teşebbüs özgürlüğü ile ilgili
Yüksek Mahkemenin gerekçesinde, 1567 sayılı kanunun itiraz konusu 1. maddesiyle, Cumhurbaşkanına döviz, banknot, hisse senetleri ve tahvillerin alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan yapılmış ya da bunları içeren her türlü eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle ödeme sağlamak için kullanılan her türlü araç ve belgenin ülke dışına çıkarılması veya ülkeye getirilmesinin düzenlenmesi, sınırlandırılması ve Türk parasının değerinin korunması hususlarıyla ilgili karar alma yetkisi tanındığı aktarıldı.
Aynı kanunun 2. maddesinde, Cumhurbaşkanının alacağı kararların Resmî Gazete aracılığıyla ilan edilmesi ve ilan edildiğinin ertesi günü yürürlüğe girmesi gerektiğinin düzenlendiği belirtilen gerekçede şu ifadelere yer verildi:
“Döviz, banknot, hisse senedi ve tahvillerin alım satımı ile bunların ve mücevheratın ya da bunlarla ilgili diğer kıymetli evrakın ülke dışına çıkarılması veya ülkeye getirilmesinin mülkiyet hakkı, sözleşme özgürlüğü ve teşebbüs özgürlüğüyle yakından ilgili olduğu açıktır. Zira kural, kişilerin anılan haklar kapsamında, malvarlığı değerleriyle ilgili olarak borçlandırıcı ve tasarruf işlemlerinde ya da ticari faaliyetlerde bulunmalarına ilişkin hususlarda Cumhurbaşkanına düzenleme ve sınırlama yetkisi vermektedir” denildi.
Anayasa’nın 13. maddesinde temel hak ve özgürlüklerin ancak kanunla sınırlanabileceğinin öngörüldüğü vurgulanan gerekçede, Cumhurbaşkanına tanınan düzenleme yetkisinin, Anayasa’da kanunla düzenlenebileceği belirtilen bir konuya ilişkin olduğunun anlaşıldığı kaydedildi.
Geniş yetki verildi, çerçeve çizilmedi
Gerekçede, şu tespitler yapıldı:
“Bu nedenle kural kapsamındaki karar alma yetkisi konusundaki kanuni çerçeve oluşturma yükümlülüğünün daha katı olduğu söylenebilir. Kuralla Cumhurbaşkanına, ekonomik faaliyetlerin önemli bir kısmını, yani döviz ve değerli malların ticaretini ve hareketini doğrudan etkileyen kararlar alabilme yetkisi verilmiştir.
Bununla birlikte geniş bir düzenleme alanını kapsayan bu yetkinin nasıl kullanılacağına, hangi şartlar altında ve hangi ilkeler doğrultusunda uygulanacağına dair kanunda yeterli bir çerçeve çizilmemiştir. Kanun, yalnızca Türk parasının kıymetinin korunması amacıyla kararlar alınabileceğini belirtmekte ancak bu yetkinin sınırlarını belirleyen somut ilkeleri ortaya koyamamaktadır.
Bu itibarla kural kapsamında döviz, banknot, hisse senetleri ve tahvillerin alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan yapılmış ya da bunları içeren her türlü eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle ödeme sağlamak için kullanılan her türlü araç ve belgenin ülke dışına çıkarılması veya ülkeye getirilmesinin düzenlenmesi, sınırlandırılması ve Türk parasının değerinin korunması hususlarıyla ilgili temel ilke ve esaslar kanunda belirlenmeksizin Cumhurbaşkanına doğrudan düzenlenme yapma yetkisi verilmesinin yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesiyle bağdaşan bir yönü bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 7. maddesine aykırıdır. İptali gerekir. İptal hükmünün kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesi uygun görülmüştür.”
