Yüksek Tahsil Kurumları Sınavı’na (YKS) günler kalırken, imtihana girecek gençlerde ve ailelerinde imtihan korkusu oluşabiliyor. Gerçek yönetilemeyen bu telaş, öğrencilerin yanılgı mümkünlüğünü artırarak muvaffakiyet bahtını da düşürüyor. Mükemmeliyetçi ve rekabetçi bireylerde daha sık izlenen imtihan derdinin azaltılması için olumsuz kanıların, olumlu alternatif kanılara çevrilmesi gerekiyor. Memorial Ankara Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Esengül Ekici, imtihan derdi ile baş etme usulleri hakkında bilgi verdi.
Normal seviyedeki imtihan tasası kişiyi motive eder
Sınava derdi, bireyin öğrendiği bilgileri imtihan esnasında faal olarak kullanmasına mahzur olup muvaffakiyetini düşüren ağır telaştır. Gerekli ve olağan bir his olan imtihan tasası aslında, bireyi imtihana çalışmaya motive eder ve muvaffakiyet için istekli olunmasını sağlar. Şayet kişiyi rahatsız ederse, durumla orantısız olursa, karar verme süreçlerini bozup imtihana hazırlanmayı engellerse o vakit bir sorun haline gelir.
Sınav telaşı fizikî belirtiler de gösterir
Sınav derdi belirtilerinde, terleme, titreme, çarpıntı, dikkat sıkıntıları, kaygı, huzursuzluk, mide bulantısı, çalışmak istememe, bedensel belirtiler, kendini yetersiz, bedelsiz görme sayılabilmektedir. Bu belirtiler bireyin muvaffakiyetinin düşmesine neden olurken, imtihan korkusu yaşayan kişi ders çalışmayabilir, çalışmayı erteleyebilir yahut imtihan hakkında konuşmaz. Ayrıyeten çok çalışılmasına rağmen başarıda düşme olabilir.
Mükemmeliyetçi ve rekabetçi bireylerde daha çok görülür
Sınav derdi imtihanla ilgili gerçekçi olmayan kanılara sahip olanlarda, imtihanın sürecinden çok sonucuna odaklananlarda, imtihan sonucunu felaketleştirenlerde ve imtihana ait bilgisine güvensizlik duyanlarda olabilir. Ayrıyeten kişilik yapısı olarak mükemmeliyetçi, rekabetçi bireylerde daha sık rastlanır. Bir ruhsal bozukluk ortaya çıkmışsa ve belirtilerden ötürü fonksiyonelliğinin bozulması, davranış bozukluklarının görülmesi ve korku ile başa çıkılamaması üzere durumlar psikiyatrik dayanak alınması gerektiğinin esas göstergeleridir.
Sınav telaşını tetikleyen gerçekçi olmayan fikirleri, olumlu fikre çevirin
Bireyin kanılarını sorgulaması ve alternatif kanılarla yeni bir gözden bakmayı öğrenmesi, nefes antrenmanları (4-7-8 nefes tekniği), telaşın normalize edilmesi, dikkatini diğer noktalara odaklama tekniği imtihan tasasını gidermede kullanılabilecek başa çıkma yollarıdır. Bununla birlikte imtihan telaşını tetikleyen gerçekçi olmayan fikirlerden sıyrılıp, bu tasaları olumlu kanıya çevrilmesi şahıslara yarar sağlar. Gerçekçi olmayan kanılardan kimileri ve olumlu karşılıkları aşağıdaki formda sıralanabilir.
- OLUMSUZ FİKİR: “Soruların cevapları süratlice aklıma gelmiyor ve bu durum çok vakit kaybettiriyor.”
- ALTERNATİF DÜŞÜNCE: Soruların karşılıkları çabucak aklıma gelirse o soruları yanıtlarım, şayet gelmezse o vakit bunlarla uğraşmayıp başka sorulara geçebilirim, o soruya da işaret koyup tekrar dönebilirim.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda başarısız olmam demek ben bir hiçim demek.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınav sonucum, benim değil yalnızca imtihanın bir değerlendirmesi.”
- OLUMSUZ DÜŞÜNCE: “Sınavı kazanamazsam annemin babamın yüzüne bakamam onlar benim için her şeyden fedakarlık ettiler.”
- ALTERNATİF DÜŞÜNCE: “Anne babam ebeveyn olarak ellerinden geleni yaptılar, ben ebeveyn olsam ben de o denli yapardım, ben de çalışmak için elimden geleni yapacağım.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda başaramazsam rezil olurum.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Rezil olmak benim başımda, benim hayatım yalnızca imtihan sonucundan ibaret değil, öteki şeyler de var hayatta sonuçta.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda hiç dikkatim dağılmamalı.”
- ALTERNATİF NİYET: “Dikkatim olağan olarak alışılmış ki dağılabilir, ben dikkatimi yine toplayarak devam edebilirim.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda hiç heyecanlanmamam gerekir.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınavda natürel ki heyecanlanılabilir, heyecanlanmak olağan bir durumdur.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda hiç bir soruda takılmamalıyım, soruları çabucak yapmalıyım.”
- ALTERNATİF NİYET: “Sınavda pek doğal bilemediğim zorlandığım soru olabilir, o vakit o soruyu atlarım, işaretlerim sonra geri dönerim, tahminen öbür soruları yapar ve puan kazanırım, birebir soruda vakit kaybetmeme gerek yok.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda kesin başarılı olamayacağım.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınav sonucunda muvaffakiyet ya da başarısızlığı düşünmektense tek elimde olan şey olarak ders çalışmayı sürdürebilirim, böylelikle başarılı olma olasılığım artar.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda kesin yetiştiremeyeceğim.”
- ALTERNATİF NİYET: “Zamanı kullanmak benim denetimimde ve dikkatimi sorulara verirsem yetiştirme olasılığım artar. Her çalıştığımı hatırlayabilmek ve imtihanda yapabilmek benim elimde değil, tek elimde olan şey var o da çalışmak.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavı kazanamazsam mahvolurum.”
- ALTERNATİF NİYET: “Sınavda başarısız olmam dünyanın sonu değil, telafisi var.”
Sınav vefat kalım sorunu olarak gösterilmemeli
Ailelerin yüksek beklentilerinin olması ve bunu yansıtmaları çocuğu olumsuz etkileyebilmektedir. Aileler çocuklarını öteki çocuklarla kıyaslamamalı, çocuğun imtihana çalışmasını önemsemeli, çocuğa olumlu geri bildirimde bulunmalı ve çocuğa itimat vermelidir. İmtihanın vefat kalım sıkıntısı olmadığı, imtihanda başarılı olamamanın dünyanın sonu olmadığı ve sonuç ne olursa olsun o ailenin evladı olarak sevildiği çocuğa aktarılmalıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
