SHURA Güç Dönüşümü Merkezi:
Türkiye’nin Güç Dönüşümü İçin Süratli Adımlar Atması Gerekiyor!
-Enerji dönüşümü, ekonomik kalkınma ve karbonsuzlaşma maksatları için güç, sanayi, ulaştırma, finans ve ticaret siyasetleri bütüncül olarak ele alınmalı
-Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle yükselen güç fiyatları 2023’te düştü, Türkiye’nin ithalat kaynaklı dış ticaret açığı geriledi
-2024’te yenilenebilir güç amaçlarını hayata geçirmesi gerekiyor
SHURA Güç Dönüşümü Merkezi’nin ‘Yenilenebilir Güç Bölümü 2023 Değerlendirmesi ve 2024 Projeksiyonu’ toplantısı bugün İstanbul’da düzenlendi. Toplantının açılışını, SHURA Güç Dönüşümü Merkezi Yönlendirme Komitesi Lideri Selahattin Hakman yaptı.
Küresel güç tüketiminin süratle artmaya devam ettiğini söyleyen Hakman, “Arz güvenliği, güce ekonomik erişim ve sürdürülebilirlik bu devirde üç ana muhtaçlık ve hepsi yeni teknoloji takviyesiyle çözülebilir. Bu bağlamda güç üretiminde yenilenebilir güç kaynaklarını tercih etmek, güç üretim ve tüketim süreçlerinde verimlilik potansiyelini sonuna kadar kullanmak, çağdaş ve pak güç teknolojilerine yönelmek, güç dönüşümünün mihenk taşları olacak” dedi.
Hakman, global çapta güç talebinde yavaşlama olduğunu aktarırken, birincil güç tüketiminin yüzde 7,5’ini hidroelektrik hariç yenilenebilir güç kaynaklarının, yüzde 82’sini ise fosil yakıtların oluşturduğunu belirtti. Hakman, şunları kaydetti: “Arz kesintisi riski ve yüksek fosil yakıt fiyat değişkenliği, dünya çapında daha fazla güç tüketicisini dağıtık yenilenebilir güç sistemlerini benimsemeye ve son kullanım dallarında elektrikli teknolojilere geçmeye teşvik ediyor. Şunu da söylemeliyiz ki elektrik kesimi global olarak karbonsuzlaşmaya da öncülük ediyor. Yenilenebilir güç, toplam global elektrik üretiminin yaklaşık yüzde 30’unu oluşturuyor. 2015 yılından beri istikrarlı bir biçimde artan rüzgar ve güneş gücünün global elektrik üretimindeki toplam hissesi yüzde 12. Güneş PV, yenilenebilir gücün toplam kapasite artışının (348 GW) yüzde 70’ini oluştururken, onu 77 GW (yüzde 22) ile rüzgar ve 22 GW (yüzde 6,3) ile hidroelektrik izliyor. Güneş ve rüzgar gücünde en yüksek kapasite artışına sahip birinci üç ülke Çin, ABD ve Hindistan.”
SHURA Güç Dönüşümü Merkezi Yöneticisi Alkım Bağ Güllü ise konuşmasına, 2023 yılında yenilenebilir güç dalında yaşanan değişim ve gelişmeleri aktararak başladı. Geçen yılın tarihe ‘en sıcak yıl’ olarak geçtiğini hatırlatan Güllü, iklim krizinin dünyada önemli bir telaş kaynağı haline geldiğini söyledi. Güllü şunları söyledi: “2023, Türkiye için de çok güç başladı. Şubat ayında yaşadığımız büyük zelzele felaketi, Türkiye’nin başka tüm alanları üzere güç kesimindeki dinamikleri de etkiledi. Sarsıntıdan etkilenen bölgelerde hasar gören dağıtım, iletim sınırları ve güç tesisleri süratlice toparlanıp devreye alındı, lakin o devir açıklanan datalara nazaran en az 600 milyon dolarlık bir hasar oluştu. Hem sarsıntılar hem de akabinde yaşanan sel felaketleri, güç arzının yaşamsal kıymetini bir defa daha ortaya koyarak elektrik iletim ve dağıtım çizgilerinin doğal afetlere sağlam olması, planlamaların yüksek dirençli altyapılar perspektifiyle yapılması gerekliliğini gözler önüne serdi.”
Güllü konuşmasını şöyle sürdürdü: “Türkiye’nin önceliği, halihazırda en ucuz kaynak olan, teknolojisi gelişmiş ve yerli ekipman imalat kapasitesine sahip olduğu, yerli ve pak yenilenebilir güç kaynaklarını geliştirmek olmalı. Ekonomik kalkınma ve karbonsuzlaşma gayelerine ulaşabilmek için yalnızca yeşil/ikiz dönüşüm odaklı siyasetler yerine sürdürülebilir kalkınma/büyüme ile uyumlu, güç, sanayi, ulaştırma, finans ve ticaret siyasetlerinin bütüncül olarak ele alınması değerli.”
ENERJİDE YENİLENEBİLİRİN HİSSESİ ARTTI
Toplantıda, SHURA Güç Dönüşümü Merkezi’nin yıl uzunluğu yayınladığı raporlar üzerinden, 2023 yılında yenilenebilir güç kesiminde yaşanan değişimler ve gelişmeler ile 2024 beklentileri değerlendirildi.
2013-2023 yılları ortasında Türkiye’de elektrik üretiminin yüzde 36 artmasına karşın yenilenebilir gücün elektrik üretimindeki hissesi yüzde 29’dan yüzde 42’ye çıktı. Türkiye bu başarıyı, yenilenebilir güç maliyetlerinin yüksek olduğu bir periyotta YEKDEM I kapsamındaki dolar bazlı alım garantisi ile sağladı. Tıpkı devirde verilen yerli katkı teşviki ile de Türkiye’de rüzgar ve güneş ekipman imalatı yerli olarak yapılmaya başlandı. Global olarak bu devirde karasal rüzgar gücünde seviyelendirilmiş elektrik maliyetinin yüzde 69, güneşte ise yüzde 89 düşmesiyle rüzgar ve güneş gücü en ucuz güç kaynakları haline geldi.
Türkiye’nin konseyi gücünün artmasına karşın artış oranı evvelki yıllara nazaran düşük kaldı. 2012-2022 yılları ortasındaki periyotta, yıllık heyeti güç net artışının ortalaması 4,6 GW olmuştu. Talep artışının üzerinde olmakla birlikte bu artışın en kıymetli nedenlerinden biri, bu periyotta yenilenebilir güç santrallerine verilen teşviklerdi. 2023 yılında ise yaklaşık 2,5 GW’lık yeni heyeti güç artışı oldu yani yeni kapasite artışında bir gerileme kelam konusu. Heyeti güç artışının neredeyse tamamı yenilenebilir kaynaklarından sağlandı.
2022 sonunda yayınlanan Ulusal Güç Planı’na nazaran 2035 yılında konseyi gücün 190 GW’ye yükselmesi, bunun içinde rüzgarın 30 GW, güneşin ise 53 GW hissesi olması hedefleniyor. Bunu başarmak için yıllık olarak 1,4 GW rüzgar ve 3,3 GW güneş gücü suramı yapmamız gerekli. Yani 12 yıl içinde rüzgar kapasitesinin 3, güneş kapasitesinin 5 katına çıkarılması gerekiyor. Türkiye’de elektrik üretiminde yenilenebilir gücün hissesi son 10 senede kayda bedel ölçüde arttı. Buna karşın en son güç üretiminde elektriğin hissesi yalnızca yüzde 20. Kesin güç arzında yenilenebilirin hissesinin artması için güç ağır son kullanım kesimlerinin de bu kaynağa yönelmesi gerekiyor.
ENERJİ FİYATLARIYLA BİRLİKTE DIŞ TİCARET AÇIĞI DÜŞTÜ
2022 yılında global piyasalarda yaşanan jeopolitik gelişmeler ve bilhassa global doğal gaz fiyatlarındaki oynaklıklar nedeniyle elektrik fiyatlarında önemli yükseliş yaşanmıştı. 2023’te doğal gaz ve kömür fiyatları olağana dönmeye başladı ve Türkiye’de de hem doğal gaz hem de elektrik fiyatlarında 2022 yılına nazaran düşüş gözlendi. Rusya-Ukrayna savaşıyla artan güç fiyatlarından ötürü Türkiye’nin güç ithalatı 2022’de 97 milyar dolara çıktı. 2023’ün birinci 10 aylık bilgilerine nazaran ise 2022 yılının tıpkı devrine nazaran yüzde 29’luk bir azalma kelam konusu. Öteki yandan yılın birinci 10 ayında güç kaynaklı dış ticaret açığı, toplam dış ticaret açığına oranla yüzde 74’ten yüzde 47’ye geriledi.
Toplantıda, 2023’ün güç fiyatlarının olağanlaşmaya başladığı bir yıl olduğu, fakat Türkiye’nin ileride fosil yakıtlardaki fiyat dalgalanmalarından etkilenmemek için süratli bir biçimde yenilenebilir kapasitesini artırması gerektiği vurgulandı.
SINIRDA KARBON SİSTEMİ İÇİN ÖNLEM GEREKLİ
Toplantıda ayrıyeten, Türkiye’nin net sıfır amacı doğrultusunda güç üretiminin yanı sıra tüketiminin de karbonsuzlaşması gerektiğinin altı çizildi. Bilhassa güç ağır son kullanım dallarında fosil yakıtlardan yenilenebilir güce geçilmesi gerektiği belirtilerek temel stratejinin öncelikle güç verimliliği ve elektrifikasyon yolu ile güç tüketiminin azaltılması, akabinde ek elektrik talebinin yenilenebilir güç santrallerinden karşılanması olması gerektiği vurgulandı. Bunlara ek olarak ulaştırmada elektrikli araçlar, binalara ısı pompaları, elektrifikasyonu mümkün olmayan alanlarda ise yeşil hidrojen üzere uygulamalara geçilmesi önerildi. Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında 2026’da uygulanmaya başlanacak Sonda Karbon Mekanizması’nın dönüşümü tetikleyen ana etken olduğu söz edilirken, geçiş periyodunda önlem alınmaması halinde ek emisyon maliyetlerinin ortaya çıkacağı hatırlatıldı.
2024’TE GAYELER AKSİYONA DÖNÜŞMELİ
Toplantıda, gayelerin kısa-orta-uzun vadeli aksiyon planlarına dönüştürülmesi hem elektrik kesiminde hem de son kullanım kesimlerinde destekleyici siyasetlerin belirlenerek uygulamaya konulmasının, gerekli piyasa ve mevzuat düzenlemelerinin yapılmasının değerli olduğu vurgulandı. Dünya güç bir periyottan geçerken ABD seçimleri, İsrail-Filistin savaşı, Rusya-Ukrayna savaşı üzere global olarak güç bölümünü etkileyebilecek gelişmelerin Türkiye’yi de etkileyeceği anlatıldı.
Bu süreç içinde Türkiye’nin yenilenebilir güç yatırımlarını artırması, güç verimliliği alanında çalışmalara sürat vermesi, elektrifikasyon ile sonuncu güç tüketiminde elektriğin hissesini yüzde 56’ya çıkarması gerektiği kaydedildi. Yeşil finansman ve yeni teknolojiler de 2024’ün gündeminde yer alacak bahisler ortasında.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
