Sıcak Havalarda Neden Uyku Bastırır

Güneşli, sıcak bir günde hiç usunuzda yokken, birden neden yatmak istediğinizi hiç düşündünüz mü? Ya da yazın uzanmış bir şeyler okurken ‘Şöyle bir kestireyim’ deyip neden süratlice öğlen uykusu moduna geçtiğinizi? Genellikle İspanya, Latin Amerika ya da İtalya gibi sıcak ülkelerde görmeye alışkın olduğumuz ‘siesta’, başka bir deyişle öğlen uykusu, kültürel bir normdan çok daha aşırısı olabilir mi? Bilime göre evet. Yapılan bir hayli araştırma, sıcakların uykumuzu getirdiğini doğruluyor; hatta, sıcaklarda yatmaya programlanmış olabileceğimizi dahi söylüyor. Başka Bir Deyişle; siestaların altında hakikatinde kültür değil; emin ki biyoloji uyuyor. Peki, nasıl? Gelin, sıcaklarda neden uyku isteğimiz çoğalıyor beraber bakalım. İşte sıcaklarda uykulu sezmemizin sebepleri…
Sıcaklık, yemek yeme, faal kalma, uyku-açıkgözlük döngülerine kadar insan tavırlarının tamamı üzerinde tesir sahibi. Yaz gecelerinde yatmakta zorlanmamız, kış günlerinde yataktan çıkmak istemeyişimiz, hepsi hakikatinde varsayım edebileceğimiz üzere sıcaklıkla yakından ilişki. Duyusal nöronlarımız ile hayatsal faaliyetlerimizin döngüsünü takip eden nöronlarımız arasındaki iletişim bütün olarak anlaşılamadığı için bir hayli bilim insanı, sıcaklık ve uyku ilişkisini açıklamakta zorlanıyor olsa da bu mevzuya sarihlik getiren bazı çalışmalar bulunuyor.
Nörobiyoloji Doçenti Marco Gallio, sıcaklık farklılıklarının hem insanlarda hem de hayvanlarda tutumları şekillendiren ehemmiyetli bir değişken olduğunu dikkat topluyor ve değişen sıcaklıklarla geçimlenmek için bedenin sanki sinyal verdiğini belirtiyor. Gallio “Nasıl ki, soğuklar geldiğinde bir ayı tam kışı yatarak geçiriyorsa; değişik canlılar da uyku ve sıcaklık ilişkisine direnen tavırlar sergileyebiliyor.” diyor ve bu mevzuda ehemmiyetli bir araştırmaya liderlik ediyor: Meyve sineklerinin öğlen uykusu.
Biyolojik programlanma
Sıcaklık ve uyku ilişkisini araştırmak için Marco Gallio ve Northwestern Üniversitesi nörobiyologları tarafından yürütülen, Current Biology Mecmuası’nde yayınlanan bir araştırmaya göre meyve sineklerinin gün ortasında yatmaya programlı oldukları ortaya çıkıyor. Hatta, araştırma sineklerin en hoşlandıkları sıcaklık seviyesinin insanlarınkiyle eş olduğunu da bulunuyor. Bu sebeple, tahlilciler tıpkı meyve sineklerinin yatmaya programlı olmaları gibi insanların da sıcak havalarda yatmaya eğilimli olmalarının altında biyolojik etmenlerin olabileceğini ileri sürüyorlar.
Bu araştırmadan elde edilen bilgiler ışığında sıcaklık ve uyku ilişkisini ele alan değişik araştırmalar da araştırılıyor ve ısı hakkında bilgi alan beyin nöronlarının uykuyu düzenleyen daha geniş bir sistemin minik bir parçası olduğunu bulunuyor. Öbür bir deyişle sıcaklığı idrak eden ve uykudan mesul olan nöronlar, aynı sistemin içinde işlemeye devam ediyor. Bu sebeple, birbirleriyle yakın ilişki içerisinde bulunuyorlar. Gallio’ya göre ısının tavırlar üzerinde daha değişik tesirleri de olabileceğinden bu mevzu, sıcak ve soğuk döngülerine dayalı evrimsel süreçleri de yansıtabilir; bu sebeple incelenmeye devam edilmelidir.
Tıpkı meyve sineklerin gün içinde azami sıcaklığın olduğu öğle saatlerinde yatmaya programlı olmaları gibi evrimsel açıdan biz insanların da sıcak havalarda yatmaya biyolojik olarak programlanmış olabileceklerinin yanı gizeme değişik faktörler de sıcaklarda daha uykulu sezmemize neden olabiliyor. Dehidrasyon, terleme, tansiyon ve melatonin de sıcaklardaki halsizlik, bitkinlik ve uyku isteğini açıklamak için kullanılıyor.
Dehidrasyon
Çoğu zaman sıcak havalarda bizi uykulu sezdiren ısı değil, dehidrasyondur. Hava sıcak ve nemli olduğunda, beden terleme biçiminde süratle tuz ve akışkan kaybeder ve bu da kısa vakitte dehidrasyona neden olur. Dehidrasyon da bitkinlik ve uyku halini sarihe çıkarır. Bu sebeple özellikle çok sıcak havalarda su tüketimini artırarak dehidrasyonu önleyebilirsiniz.
Terleme
Bedenin kendini serin yakalama mekanizması vardır; beden ısısını tertip etmek için ter bezleri aracılığıyla ısı verir, bu sebeple de terleriz. Terlediğimizde ise enerji kaybettiğimiz için bitkin ve uykulu sezeriz. Bu sebeple beden ısısını sabit yakalamak, fazla terlemeyi yasaklamak yaz aylarındaki bitkinlik hissinin önüne geçerek enerjimizi artırabilir.
Tansiyon
Sıcak, kan tazyikini düşürür. Kan tazyiki düştüğünde ise beden bitkin sezmeye başlar; zira beyne daha az kan gider ve beden kurnaz, dinç kalmak için ekstra mücadele tüketmek zorunda kalır. Bu sebeple sıcaklardan korunmak, kan tazyikini dengeleyerek bedenin enerji ve dinamikliğini canlı yakalamak için ehemmiyetlidir.
Melatonin
Sıcak yaz günlerinde güneşe maruz kaldığımızda, beden uyku hormonu olarak da öğrenilen melatonini üretmeyi durdurur. Güneşderi uzaklaşıp gölgeye geldiğimizde ise melatonin imaline devam eder; üstelik üretemediği zamanı da üzerine ilave ederek. Bu sebeple bitkinlik ve uyku hali oluşur. Güneşin cilt için hasarlı olan tesirlerinin yanı gizeme hormon balansına da hasar vermesinden dolayı, özellikle sıcak yaz günlerinde güneş ışınlarına çok fazla maruz kalmamak ehemmiyetlidir.
Kendinizi güneşe maruz kalmaktan ve dolayısıyla fazla sıcaklardan gözeterek uyku hali ve bitkinliğinizin bir kısmına gevşetebilirsiniz.