Türkiye, uluslararası arenadaki aktif diplomasisiyle çatışma bölgelerinde barış ve istikrarın teminatı olma yolunda adımlarını sıklaştırıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, dün, İstanbul’da barış müzakerelerinin 15 Mayıs’ta sürdürülmesi yönünde teklifte bulunarak, “15 Mayıs Perşembe günü, müzakerelerin daha önce yarıda kesildiği yerde, İstanbul’da, doğrudan müzakerelerin özellikle de ön koşulsuz olarak yeniden başlatılmasını, hiç vakit kaybetmeden başlamasını öneriyoruz.” ifadelerini kullandı.
Putin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da Rusya ile Ukrayna arasında müzakere düzenlenmesi için çok şey yaptığını dile getirerek, kendisiyle görüşerek Türkiye’de müzakerelerin düzenlenmesi için fırsat sağlamasını isteyeceğini söyledi.
ABD Başkanı Donald Trump da Rusya’nın İstanbul’da müzakere çağrısı için “Ukrayna, bunu hemen kabul etmeli.” dedi.
Kısa süre sonra da Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, yarından itibaren tam ve kalıcı ateşkes beklediklerini vurgulayarak, “Ben perşembe günü Türkiye’de Putin’i bekleyeceğim.” açıklamasında bulundu.
Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşı sonlandırmak için taraflarla görüşen ve bu konuda baskı kuran Trump’ın girişimlerinin ardından İstanbul’da düzenlenecek olası müzakereler önem arz ediyor.
Trump’ın bu müzakerelerle “en azından bir anlaşmanın mümkün olup olmadığını belirleyebileceklerine” ve “mümkün değilse Avrupalı liderlerin ve ABD’nin ona göre ilerleyeceğine” ilişkin sözleri, İstanbul’daki görüşmeleri daha önemli hale getiriyor.
Bu gelişmeler, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başından itibaren iki tarafla da görüşerek arabuluculuk faaliyetleri yürüten Türkiye’nin uluslararası arabuluculuk rolünü pekiştiren önemli bir dönüm noktasına işaret ediyor.
Rusya-Ukrayna Savaşı’nda kritik rol
Türkiye, Ukrayna ile Rusya arasındaki savaşta önemli arabuluculuk rolü üstlenerek taraflarla sürekli temas halinde bulundu ve diplomatik çabalarını yoğun şekilde sürdürdü.
Arabuluculuk faaliyetleri kapsamında Türkiye, 10 Mart 2022’de Antalya’da düzenlenen 2. Antalya Diplomasi Forumu kapsamında Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile o dönemki Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba’yı bir araya getirdi.
Yine aynı yıl Türkiye’nin yoğun diplomasi çabaları sayesinde her iki ülkenin heyetleri, İstanbul’da bir araya geldi ve 22 Temmuz 2022’de “Karadeniz Tahıl Girişimi Anlaşması” imzalandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 18 Ağustos 2022’de Lviv’i ziyaret ederken savaşın başlamasından sonra iki ülkeye de ziyaret gerçekleştiren tek NATO ülkesi lideri oldu.
Diğer yandan Türkiye, Rusya ile Ukrayna arasında 22 Eylül 2022’de gerçekleştirilen esir takasında arabuluculuk rolü üstlendi.
Esir takası konusunda da ülkeler arasında arabuluculuk faaliyetlerini sürdüren Türkiye, Ağustos 2024’te de ABD, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç, Rusya ve Belarus cezaevlerinde bulunan 26 kişinin karşılıklı değişimini içeren son dönemin en geniş kapsamlı takas operasyonunu yaptı.
Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) koordinasyonundaki esir takası, son yıllarda ABD, Rusya ve Almanya arasında gerçekleşen en geniş kapsamlı rehine değişimi olarak tarihe geçti.
Türkiye’nin “Somaliland krizindeki” diplomatik başarısı
Afrika Boynuzu ülkelerinden Etiyopya ile Somali arasında bir süredir devam eden Somaliland krizi de Türkiye’nin arabuluculuğunda çözüm yoluna girdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ev sahipliğinde 11 Aralık 2024’te Ankara’da bir araya gelen Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ile Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, iki ülke arasında yaklaşık bir yıldır süren krizin çözümü için mutabakata vardı.
Etiyopya-Somali Ankara Bildirisi’nde tarafların, görüş ayrılıkları ve tartışmalı meselelerden vazgeçip ortak refah doğrultusunda kararlılıkla ilerleme konusunda mutabık kaldıkları belirtilerek, Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında teknik müzakerelere başlama ve kısa zamanda bu süreci sonuçlandırmaya karar verdikleri kaydedildi.
Taraflar, Somali’nin toprak bütünlüğüne saygı gösterirken Etiyopya’nın denize ve denizden güvenli erişiminden sağlanabilecek çeşitli potansiyel yararları tasdik ettiğini duyurdu. Türkiye’nin arabuluculuğunda atılan adımlarla iki komşu ülke arasında başlayan ve bölgesel krize dönüşen sorun çözüm yoluna girdi.
Türkiye, Sudan için de arabuluculuk teklif etti
Ülkeler arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde anahtar ülke rolünü sürdüren Türkiye, son olarak Sudan ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasındaki anlaşmazlık için de devreye girdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 13 Aralık 2024’te Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan ile telefonda görüşerek Birleşik Arap Emirlikleri ile yaşanan gerilimi çözmek için arabuluculuk yapmayı teklif etti.
Türkiye’nin, Somali ile Etiyopya arasındaki ihtilafın çözümü için Ankara Süreci’ni başlattığını hatırlatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Sudan ile BAE arasındaki anlaşmazlıkların giderilmesi için de Türkiye’nin devreye girebileceğini, Sudan’da sulh ve istikrarın sağlanması, toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin korunması ile ülkenin dış müdahalelerin alanı haline gelmemesinin, Türkiye için temel esaslar olduğunu iletti.
Asya’dan Afrika’ya Türkiye’nin barış çabası
Dost ülkeler arasındaki süreçlerin yönetilmesinde etkin rol oynayan Türkiye, uluslararası kurumların ve çok taraflı diplomasinin sekteye uğradığı dönemde kriz yönetimi ve sorun çözümüne birçok bölgede destek sağlıyor.
Afganistan ve Pakistan’la hayata geçirilen üçlü işbirliği mekanizması ile bölgesel sahiplenme ilkesi temelinde yürütülen “Asya’nın Kalbi – İstanbul Süreci”, bölgede güvenlik, refah, istikrar ve barışın tesisini hedefledi. Türkiye, 2021’de taraflara bölgenin ve uluslararası toplumun arzuladığı barışı sağlayacak kapsayıcı ve müzakere edilmiş uzlaşıya bağlılığını teyit etmesi çağrısında bulundu.
Afrika’da Sudan ile Güney Sudan arasında güven ortamının ortak ekonomik projeler yoluyla tesis edilmesi için girişimlerde bulunan Türkiye, Güney Asya’da ise Filipinler hükümeti ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi’nin çağrısıyla arabuluculuk görevini üstlendi.
Türkiye, Filipinler’in güneyindeki bölge için barış sürecinde arabuluculuk yapan ülkelerden biri olarak istikrarın sağlanmasında önemli rol aldı.
İran’ın nükleer programına ilişkin sorunun barışçıl şekilde ve diyalog yoluyla çözümlenmesi için gayret gösteren Türkiye, bu konudaki müzakere sürecini de destekliyor.
Türkiye, Balkanlar’daki barışta da önemli rol oynuyor
2010’da tesis edilen Türkiye-Bosna Hersek-Hırvatistan Üçlü Danışma Mekanizması ile de bölgesel sorunlara bölgesel çözümler bulunması anlayışıyla Balkanlar’da işbirliğinin artırılmasına, istikrara ve somut projeler vasıtasıyla bölgesel kalkınmaya katkı sağlanıyor. Son toplantı, Türkiye’nin ev sahipliğinde 4. Antalya Diplomasi Forumu (ADF) kapsamında 12 Nisan 2025’te düzenlendi.
Bosna Hersek Barışı Uygulama Konseyi Yönlendirme Kurulu üyesi Türkiye, bu ülkede barış ve istikrarın sürdürülmesi ve pekiştirilmesi için ikili, bölgesel ve çok taraflı platformlarda aktif çaba gösteriyor.
Türkiye, Bosna-Hersek’teki uluslararası barış misyonu Avrupa Birliği Barış Gücü’ne (EUFOR Althea) AB ülkeleri dışında en fazla asker katkısı veren ülke konumunda bulunuyor. Türkiye, aynı zamanda Bosna-Hersek-Sırbistan-Türkiye Üçlü Danışma Mekanizması ile de Balkanlar’da istikrara katkı sağlıyor.
Türkiye, arabuluculukta çok taraflı mekanizmaları da kullanıyor
Türkiye, uluslararası barış arabuluculuğu faaliyetlerindeki öncü rolünün yanı sıra Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ile İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) çerçevesinde oluşturulmasına liderlik ettiği Arabuluculuk Dostlar Grubu’na da eş başkanlık yapıyor.
Türkiye ile Finlandiya, 24 Eylül 2010’da New York’ta BM bünyesinde “Barış için Arabuluculuk” girişimini başlattı. Bu girişimin son görüşmesi, Eylül 2024’te New York’taki Türkevi’nde Finlandiya eş başkanlığında BM Arabuluculuk Dostlar Grubu’nun 14. Bakanlar Toplantısı oldu.
Gelinen aşamada “Barış için Arabuluculuk” girişimi, uluslararası toplumdan yoğun ilgi görerek üye sayısını, 54 ülke ve BM dahil 8 uluslararası ve bölgesel kuruluş olmak üzere 62’ye ulaştırdı.
Ayrıca İstanbul Arabuluculuk Konferansları ve Antalya Diplomasi Forumu etkinlikleri ile Türkiye, arabuluculuğun hem kurumsal hem de pratik çerçevesinin belirlenmesinde önemli rol oynuyor.
8. İstanbul Arabuluculuk Konferansı, 10 Mart 2022’de İkinci Antalya Diplomasi Forumu’ndan (ADF) önce “Değişen Barış Ortamında Arabuluculuğa Dikkat Çekmek” temasıyla düzenlendi.
